|
|
|
|
|
Blokfluiten |
|
Geschiedenis |
|
|
Greepwijzen |
|
|
Nieuws |
|
|
|
|
|
Bassortiment |
|
|
Elektrische gitaren |
|
|
Akoestische gitaren |
|
|
Slagwerk |
|
|
Toetsen |
|
|
PA en recording |
|
|
Accessoires |
|
|
Home » Instrumentarium » Blokfluiten
De blokfluiten
Met dank aan Herman Kaldeway voor zijn persoonlijke toelichting en bijdragen.Met dank aan Piet de Meijer & Han de Meijer voor hun muzikale bijdragen.
|
De Hohner en Aura blokfluiten |
6 maart 2004 |
|
Veel mensen van mijn generatie hebben, met name in hun lagere
schooltijd, gespeeld op een sopraanfluit om deze nadien zo snel
mogelijk weer weg te doen.
Omdat ik de muzieklessen op mijn middelbare school zeer enthousiast volgde en het vak uiteindelijk in mijn vakkenpakket opnam met als doel een conservatoriumvervolg bleef ik wel blokfluit spelen. Mijn aandacht ging hier aanvankelijk uit naar de - in mijn oren fraaier klinkende - altfluit. In die periode speelde ik ook bas(gitaar), die evenals de altpartijen in de bassleutel zijn geschreven. Door mijn interesse voor de lage tonen, mocht ik van mijn muziekleraar overstappen op de basfluit. Ik kreeg een prachtig instrument met aanblaaspijp in bruikleen en participeerde in het blokfluitkwartet van de examenklas muziek. De basfluit raakte ik bij het verlaten van de middelbare school uiteraard weer kwijt. De conservatoriumplannen gingen overigens ook van de baan. Wat bleef was mijn Oost-Europese Hohner altfluit met een dubbele barokke boring. |
|
|
|
Jaren later kwamen daar de Hohner Konzert sopraanfluit, de Aura sopraanfluit en de tenorfluit van mijn vrouw Carla bij. De sopranen hebben een Duitse boring; de tenor een barokke boring. Van deze tenorfluit zijn jammer genoeg de kleppen verloren gegaan, waardoor het spelen van zuivere tonen niet meer mogelijk is. |
|
Hoewel zeer ongebruikelijk in de muziekstijlen die ik thans speel,
blijven de fluiten mij intrigeren. Wellicht is er ooit een keer
een gelegenheid met een drietal muzikanten een kwartet te vormen.
Hiervoor zijn uiteindelijk toch betere instrumenten nodig. De Hohners worden sterk afgeraden; zelfs de plastic instrumenten worden nog geprefereerd. Een kwartet Denner blokfluiten van Mollenhauer kost in totaal toch zo'n € 1950 (een Mollenhauer Denner basfluit kost ± € 1080). Ik vrees daarom dat de blokfluiten nog vaak in hun cassette blijven liggen. |
|
Geschiedenis |
2 juni 2004 |
|
Als men het cantatewerk
van Johann Sebastian Bach (1685-1750)
chronologisch beluistert, dan valt het op dat hij vóór
de lente van 1725 regelmatig gebruik maakt van (alt)blokfluiten.
Omdat het instrument zwak van klank is ten opzichte van de violen
en de hobo's, zet Bach er dan vaak twee tot vier tegelijk in. Dit is bijvoorbeeld te horen in de indrukwekkende cantate «Herr Jesu Christ, wahr' Mensch und Gott» 
(BWV 127), waar de blokfluiten in de eerste aria de doodsklokken
symboliseren. Deze cantate werd op zondag Estomihi (begin van de
Lijdenstijd in de Anitrie traditie) - 11 februari 1725 - voor het
eerst uitgevoerd.
|
|
|
In het voorjaar van 1725 kwam er kennelijk in Leipzig een goede
traversospeler opduiken, want vanaf april 1725 wordt de traverso
(een Barokke dwarsfluit) in het cantatewerk van Bach uitbundig
toegepast, zij het dat af en toe ook nog wel blokfluiten
terugkeren.
Het is dan ook goed mogelijk dat in de eerste versie van de Johannespassion in 1724 blokfluiten zijn ingezet, die in latere versies vervangen werden door traversi. In de Mattheüspassion, gecomponeerd en voor het eerst uitgevoerd in 1727, wordt nr. 25 recitatief en koraal «O Schmerz, hier zittert das gequälte Herz» begeleid door
twee altblokfluiten, twee oboi da caccia en basso
continuo.
|
|
Bach zet hier net als zijn meeste tijdgenoten blokfluiten
eenmalig als 'effect' in: hij gebruikt de "ietwat starre,
weinig vibrerende klank" van de blokfluiten om het "van
schrik verstijfd zijn" uit te drukken. De blokfluiten worden
dan meestal bespeeld door een paar hoboïsten, die dat er dan
even bij doen.
Heel mooi is Bachs blokfluitgebruik in het tweede en het vierde Brandenburgse Concert en in de cantate «Gottes Zeit ist der allerbeste Zeit»
(Actus Tragicus; BWV 106). Bach past blokfluiten in ongeveer
twintig cantates toe. Na ongeveer 1750 komen blokfluiten in de
klassieke muziek niet meer voor, om in de twintigste eeuw weer
van zich te laten horen.
|
|
In het begin van de vorige eeuw raakte instrumentmaker Arnold
Dolmetsch geïnteresseerd in het in onbruik geraakte
instrument. Hij bezat een kostbare Bressanfluit, die hij in 1919
kwijtraakte op het Waterloo Station in Londen. Aan de hand van
zijn aantekeningen bouwt hij een nieuwe fluit en de eerste
20e-eeuwse blokfluit was een feit. Dolmetsch ging nu blokfluiten
in series bouwen. In 1921 bouwde hij zijn eerste altblokfuit en
vijf jaar later stelde hij zijn eerste blokfluitkwartet voor op
het tweede Haslemere Festival. De fluiten waren gebouwd naar
barokke voorbeelden in de heden ten dage nog steeds gangbare
stemming: c", f', c' en f. Vanaf de jaren '60 werd het instrument weer echt populair; niet alleen in de 'serieuze' muziek, maar zeker ook in de huiselijke en schoolse kring. |
|
| Blokfluiten zijn er in alle soorten en maten. Het blokfluitensemble FEW gebruikt al zo'n 40 verschillende blokfluiten, waaronder (van klein naar groot): |
|
|
(Paetzold; Adriana Breukink) |
|
Blokfluiten zijn er met een Duitse, barokke (of oud-Engelse) en
pentatonische boring, met en zonder kleppen, van hout of plastic
en - waar het de basfluit betreft - met een geknikte hals of een
aanblaaspijp. Verder zijn er nog speciale Renaissance-fluiten, barokfluiten in diverse stemmingen en geavanceerde moderne fluiten, als de drie octaven fluit van Maarten Helder. |
|
Greepwijzen |
8 maart 2004 |
| De meeste muziekdocenten adviseren gebruik te maken van blokfluiten met een barokke greepwijze. Bart Spanhove: "Ze zijn juister geïntoneerd, alle greepswisselingen zijn mogelijk, ze bieden een beduidend betere kwaliteit. [...] Blokfluiten met Duitse greepwijze raad ik ten stelligste af. De argumenten hiervoor zijn legio. Slechts in één geval kan ik deze keuze verantwoorden, namelijk bij heel jonge kinderen [...] waarbij de barokke greepwijze wat stroef en onlogisch overkomt.". |
|
|
De Duitse greep ontstond rond 1925. De Duitse instrumentenbouwer Peter Harlan importeerde toen aantal Dolmetsch blokfluiten in Duitsland met het doel deze te kopiëren. Volgens een aantal Engelse tijdgenoten snapte echter niets van de oude greepwijze; hijzelf zei achteraf dat hij de greepwijze niet handig vond voor het beginonderwijs. Wat de echte reden ook mocht zijn, hij ontwierp fluiten met de "Duitse" greepwijze waarbij de vingers in de grondtoonladder zonder lastige 'vorkgrepen' na elkaar kunnen worden afgenomen. Dat deze fluiten bij het spelen van verhogingen en verlagingen op een gegeven moment intonatieproblemen kregen, waardoor het spelen op zulke fluiten toch weer erg lastig wordt, was toen nog niet duidelijk,... |
| In het algemeen hebben blokfluiten met onderin het voetstuk dubbele gaatjes (voor de cis/dis op de sopraan- en de fis/gis op de altfluit) een barokke (Engelse) boring en blokfluiten enkele gaatjes onderin een moderne, Duitse boring. |
|
|
Van oudsher hebben alten en bassen meestal een barokboring. Uiteindelijk is het gemakkelijk te horen. Wanneer de vingers gewoon na elkaar opgetild kunnen worden om een toonbladder te spelen is de boring Duits. |
Bronnen (hele artikel):
|
|
Wanneer dat heel vals klinkt, moet bij de f (sopraan) of bes
(alt) een zogenaamde vorkgreep gebruikt worden om de toon zuiver
te krijgen. In dat geval heeft de blokfluit een oude Engelse of
barokboring. |
||
|
Blokfluit in het nieuws |
9 maart 2007 |
|
