|
|
|
|
|
Geschiedenis van de Stichting Peutjut-Fonds |
|
|
Historische achtergrond |
|
|
Problematiek van de instandhouding van de Erebegraafplaats |
|
|
Erfgoed van zowel Nederland als Indonesië |
|
|
Centrum voor Documentatie van Atjeh |
|
|
Wordt donateur |
|
|
|
|
Zoekscherm: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Stichting |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
girorekening |
Home » Stichting Peutjut-Fonds
|
Erebegraafplaats Peutjut en Stichting Peutjut-Fonds |
23 september 2007 |
| De Stichting Peutjut-Fonds heeft tot doel het herstel en de instandhouding van de Militaire Erebegraafplaats Peutjut (Kuburan Peucut) in Banda Aceh (het voormalige Kota Radja). |
|
Geschiedenis van de Stichting Peutjut-Fonds |
|
De stichting is ontstaan uit een particulier initiatief van wijlen
kolonel J.H.J. Brendgen. Hij was oud-officier van het roemruchte
Korps Marechaussee
van Atjeh. Dit Korps werd beschouwd als het keurkorps binnen het
vooroorlogse KNIL.
Het Korps werd in 1890 speciaal opgericht om Atjeh en
Onderhorigheden te kunnen pacificeren. De geschiedenis van
Peutjut en dit korps zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
De kolonel bezocht Atjeh in 1970 voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog als één van de eerste oud-kolonialen en trof Peutjut volledig verwaarloosd en in deplorabele staat aan. Hij heeft vervolgens samen met wijlen luitenant-generaal Frans van der Veen en andere voormalige Marechaussee-officieren, de Stichting Peutjut-Fonds opgericht met het doel de erebegraafplaats voor volgende generaties te behouden. Begin 2006 vierde de stichting haar dertigjarig bestaan. De stichting heeft zich verplicht - in nauwe samenwerking met de Atjehse autoriteiten - om zich, zolang zij daartoe over financiële middelen beschikt, garant te stellen voor de kosten van behoud en instandhouding zolang bij het gouvernement van Aceh daartoe de middelen ontbreken. In maart 2006 werd de samenwerking (panitia) tussen het gouvernement van Aceh, de gemeente Banda Aceh en de Stichting Peutjut-Fonds geformaliseerd, bekrachtigd en vastgelegd in de vorm van een memorandum of understanding (MOU). |
|
Historische achtergrond |
|
|
Omstreeks 1870 had het Nederlandse koloniale gezag zich in
nagenoeg de hele Indische archipel gevestigd, behalve in
Noord-Sumatra. Het koloniale bestuur was zich maar al te zeer bewust, dat de onderwerping van Atjeh 'bloed, zweet en tranen' zou kosten. Aan Atjeh werd op 27 maart 1873 de oorlog verklaard, die feitelijk beëndigd werd door de inval van de Japanners in 1942. Daarmee werd de Atjeh-oorlog de langst gevoerde koloniale oorlog, die in duur alleen is overtroffen door onze Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje. De eerste gesneuvelden in de Atjeh-oorlog werden in noodbegraafplaatsen ter aarde besteld. Maar met de verovering van Kota Radja, de hoofdstad van het Atjehse rijk en het tegenwoordig Banda Aceh geheten, werd besloten aldaar een pemanente militaite begraafplaats in te richten. Podjoet Als locatie werd een stuk terrein gekozen, waar zich al enige zeer oude sultansgraven bevonden. Zo was daar onder andere een sultanszoon begraven met de naam Podjoet ("jonge vorst"), ook geschreven als Phoë-teu-tjoet. De begraafplaats kreeg derhalve de naam Peutjut. 
Met het vestigen van een permanent civiel bestuursapparaat werden
op de - oorspronkelijk als militair ereveld bedoelde -
begraafplaats naast militairen ook burgers begraven. Peutjut was
in Kota Radja de enige gewijde grond waar christenen (of beter
gezegd: 'niet moslims') een laatste rustplaats konden krijgen.
Zo rusten daar meer dan 2.200 militairen - van soldaat tot generaal - naast burgers - van eenvoudig ambtenaar tot gouverneur - en ook de vrouwen en kinderen, die in Atjeh overleden. Peutjut zou in de loop van de decennia uitgroeien tot het meest monumentale (aanvankelijk louter militaire) ereveld uit onze koloniale geschiedenis. Op geen ander veld liggen meer Ridders Militaire Willemsorde begraven dan op Peutjut. Zij getuigen niet alleen van hun moed in een langdurige en harde oorlog, maar ook van de dapperheid en de onafhankelijkheidszin van hun Atjehse tegenstanders. |
|
Problematiek van de instandhouding van de Erebegraafplaats |
|
|
Als gevolg van de politieke en militaire situatie tussen de
centrale regering en Aceh sinds de onafhankelijkheid van
Indonesië werd en/of kon aan het behoud van Peutjut geen
aandacht worden geschonken, laat staan dat er van overheidswege
budget beschikbaar werd gesteld.
Tsunami Vlak voor de tsunami van 26 december 2004 was het gouvernement van Aceh voornemens om voor het eerst - en onafhankelijk van de centrale regering in Jakarta - bij te dragen aan het onderhoud en de instandhouding van Peutjut. De erebegraafplaats was toen voor 80% gerestaureerd. 
De tsunami, echter, verwoestte het werk van de Stichting en
achterhaalde het voornemen van het gouvernement: vanwege
begrijpelijke hogere prioriteiten werd het zicht op een bijdrage
van Indonesische en/of Atjehse zijde naar de toekomst
verschoven.
De natuurramp liet enorme sporen na op de begraafplaats: de helft werd vernield of zwaar beschadigd. De tsunami had bij de poort nog een hoogte van ongeveer vier meter. Na de tsunami lag het hele ereveld onder een laag zeeslib en modder van 20 tot 40 cm dikte. De 2½ meter hoge muren rond het kerkhof waren grotendeels weggeslagen. Op het kerkhof werden tientallen wrakken van auto's en bergen wrakhout en puin aangetroffen. Bij de ruiming van het puin en de wrakken werden een zestigtal lichamen van in de tsunami omgekomen Atjehers aangetroffen. Het ruimen is geheel met de hand geschied, om nog meer schade aan de graven en grafmonumenten te voorkomen. Het ruimingswerk alleen heeft een tweetal maanden in beslag genomen. De Stichting Peutjut-Fonds zag zich genoodzaakt meer dan € 90.000 van haar kapitaal te gebruiken voor noodherstel en noodreparaties. Deze onvoorziene uitgaven brengen het onderhoud en instandhouding voor de eerstvolgende jaren in gevaar, mede omdat een substantiële bijgrage in de kosten van het Atjehse gouvernement niet vóór 2011 te verwachten is. Desondanks is de Stichting, in nauw overleg met het gouvernement van Aceh, begonnen aan de reparatie, restauratie en renovatie. In het bereiken van hun doelstelling worden zij gelukkig gesteund door een kleine, maar trouwe, schare donateurs. 
OorlogsgravenstichtingHet onderhoud en de instandhouding van Peutjut vallen - bizar genoeg - niet onder de werkingssfeer van de Nederlandse Oorlogsgravenstichting: zij verzorgt alleen erevelden waar militaire en burgers vanaf 10 mei 1940 zijn begraven. Op Peutjut - het wellicht monumentaalste ereveld van het voormalige Nederlands-Indië - zijn na 10 mei 1940 geen burgers of militairen als oorlogsslachtoffer begraven. In de jaren 1942 en 1943 werden gesneuvelde of vermoorde personen in Atjeh vaak in een rivier of de zee gegooid, of rusten ergens in een onbekend graf of gat. Velen van hen zijn door de Japanners onthoofd, doodgeschoten of gefusilleerd. Het feit dat Peutjut 'buiten de boot' valt, is een uiterst wrange en navrante zaak. Het KNIL zorgde er voor, dat het Koninkrijk der Nederlanden een eilandenrijk verwierf dat 65 keer groter was dan Nederland zelf. Nederland heeft daarom de morele plicht met respect recht te doen aan de nagedachtenis van de militairen en burgers die op Peutjut hun laatste rustplaats hebben gevonden. Door zo lang als nodig is zorg te dragen voor de instandhouding van deze unieke erebegraafplaats, doet men recht aan de verdiensten en opofferingen van hen die daar liggen. |
|
Erfgoed van zowel Nederland als Indonesië |
|
Peutjut staat inmiddels op de nationale monumentenordonnantie
van de Republik Indonesia als 'nationaal monument uit het
koloniaal verleden'. Vanwege het pas na de tsunami
beëindigde langlopende politiek-militaire conflict tussen
Atjeh en de centrale regering werd tot nu toe van officiële
Indonesische zijde niets aan Peutjut gedaan.
Eén van de voornaamste redenen voor de centrale regering
in Jakarta om niets aan Peutjut te doen, lag onder meer besloten
in het gegeven dat de Atjehers Peutjut beschouwen als hun
voornaamste monument van hun zelfstandigheid en verzet tegen
iedere vorm van overheersing van buiten. Immers op Peutjut liggen
meer dan 2.200 militairen - als gezegd: van generaal tot soldaat
- van het KNIL
en de Marine begraven als gevolg van de Atjeh-oorlog.
Later werden daar ook burgers begraven, toen het binnenlands
bestuur zich in Atjeh vestigde en ook de militairen hun gezin
naar Atjeh konden laten overkomen.
Vergeten verleden Het gegeven, dat destijds werd besloten de Politionele Acties niet in Atjeh uit te voeren (geen geld, niet genoeg troepen, onwetendheid van de enorme bodemschatten en de ervaring, dat de bevolking van Atjeh zich zelfs na 70 jaar oorlog nog niet gewonnen had gegeven) heeft mede er toe geleid, dat het Nederlands verleden in Atjeh bijna in vergetelheid raakte. Bezoekersgids Zeer recent heeft de Stichting Peutjut-Fonds daarom de Bezoekersgids voor de Militaire Erebegraafplaats Peutjut uitgegeven. In dit boek wordt aan de hand van een vijftigtal geselecteerde graven een beknopte, evenwichtige en aan beide opponenten rechtdoende beschrijving gegeven van de geschiedenis van de koloniale geschiedenis van Atjeh. Daarnaast bevat het boek een algemene beschrijving van de Atjeh-oorlog en is het boek rijkelijk voorzien van vaak zeldzame foto's en afbeeldingen, zowel in kleur als in zwart-wit. Bovendien is het boek drietalig uitgegeven: Nederlands, Engels en Bahasa Indonesia. De Bezoekersgids kost € 16 (excl. verzendkosten). 
Het stichtingsbestuur heeft ook een lijst samengesteld van alle
nog - na de tsunami - leesbare namen, data en opschriften.
Bovendien weet het bestuur van de Stichting de naam van vrijwel
iedere militair, die op Peutjut begraven ligt. Dit werk is door
hen verricht omdat het grafregister van Peutjut bij de
volksopstand voorafgaande aan de Japanse invasie in Atjeh
vernietigd is. De namenlijst is nog niet gereed voor publicatie;
geïnteresseerden kunnen informatie krijgen bij
het bestuur.
Ambonezen Hierdoor zijn zij zijn reeds meerdere malen in staat geweest vragen van familieleden met betrekking tot Peutjut te beantwoorden. Zo zijn op Peutjut door de Stichting vele graven en namen teruggevonden van Ambonezen, zowel militairen als van hun vrouwen en kinderen. De Ambonezen hadden zelfs een begrafenisfonds in Atjeh. Op Peutjut is een aparte plek waar de leden van dit fonds bij elkaar begraven liggen. Er is nog geen Molukse instantie gevonden die zich mogelijk voor dit gegeven interesseert. Het is een bijzonder stuk van hun geschiedenis, zeker omdat er ook diverse Ambonezen op Peutjut begraven liggen die begiftigd zijn met een hoge dapperheidsonderscheiding. |
|
Centrum voor Documentatie van Atjeh |
|
De Stichting Peutjut-Fonds onderhoudt nauwe banden met het
Pusat Dokumentasi dan Informasi Aceh (PDIA), het Atjehse
informatie- en documentatiecentrum. Dit centrum werd volledig
vernield door de tsunami. De huidige directeur van dit centrum,
historicus drs Rusdi Sufi, is de plaatselijke vertegenwoordiger
voor Stichting Peutjut-Fonds in Banda Aceh.
Sinds haar oprichting ondersteunt de Stichting Peutjut-Fonds het
PDIA, dat volgend jaar weer herbouwd zal worden. De ondersteuning
bestaat onder andere uit het verschaffen van boeken, foto's en
alle andere soorten van documentatie betreffende de koloniale
geschiedenis van Atjeh.
Voorlichting De Stichting geeft op verzoek voorlichting over deze koloniale geschiedenis, ondersteund door een Powerpoint-presentatie. De presentatie duurt 80 minuten en bestaat uit de volgende delen:
|
|
Wordt donateur |
|
De Stichting Peutjut-Fonds heeft bij haar oprichting eenmalig een
subsidie ontvangen van het Ministerie
van Binnenlandse Zaken. Hernieuwde verzoeken werden
vervolgens afgewezen. Door de bemiddeling van H.M.
Ambassadeur te Jakarta werd na de tsunami een
substantiële subsidie ontvangen van de Mondriaan
Stichting.
De Stichting Peutjut-Fonds staat, gesteund door een kleine driehonderd trouwe donateurs, voor een enorme taak. U kunt de Stichting steunen door een gift over te maken op girorekening 3 56 46 00 t.n.v. Stichting Peutjut-Fonds te Doesburg, of door donateur te worden. Dat kan al vanaf € 15 per jaar. De Stichting legt jaarlijks verantwoording af in de vorm van een jaarbericht. De instandhoudings- en onderhoudswerkzaamheden worden aanbesteed of gegund aan louter Atjehse bedrijven en werknemers. Zo draagt de Stichting ook bij aan de verbetering van de economie in dat deel van Indonesië. Teneinde de 'overheadkosten' zo laag mogelijk te houden, verrichten de bestuursleden hun werkzaamheden volledig voor eigen rekening. Contact R.J. Nix, luitenant-kolonel der Cavalerie b.d. Voorzitter Stichting Peutjut-Fonds Postbus 123, 6980 AC Doesburg www.peutjut.nl | info@peutjut.nl |
|
BETEKENIS |
|
|
De betekenis van de Erebegraafplaats Peutjut is drievoudig: |
|
|
|
|
|
|
Staatsmonument |
|
Het is een officieel Indonesisch staatsmonument, opgenomen in de Indonesische monumenten-ordonnantie, waarin bijvoorbeeld ook de Borobudur op Java is opgenomen als cultuur-historisch erfstuk. Daarmee erkent ook de Indonesische overheid de rol en betekenis van Peutjut. |
|
|
|
|
|
|
Cultuurhistorisch monument |
|
Het is één van de voornaamste
cultuurhistorische monumenten uit de Atjehse wordingsgeschiedenis,
omdat het een brugfunctie vormt van de vroegste Atjehse geschiedenis
naar haar jongste geschiedenis van na de Tweede Wereldoorlog. |
|
|
|
|
|
|
Nederlands militair ereveld |
|
Het is niet in de laatste plaats een voormalig Nederlands militair ereveld, dat net als andere militaire erevelden in het voormalig Nederlands-Indië, met zorg en respect moet worden behandeld. |
|
|
|
|
|
MEER FOTO'S |
|
|
Situatiefoto's van de verwoeste begraafplaats na de tsunami |
|
|
|
|
|
|
|
Klik voor een groter beeld |
|
|
|
|
|
|
|
Klik voor een groter beeld |
|
|
|
|
|
|
|
Klik voor een groter beeld |
|
|
|
|
|
|
|
Klik voor een groter beeld |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
